गणोबाचे महत्व

होय गणोबाच ! हा गणपती विघ्नहर्ता मंगलमूर्ती वरद विनायक वगैरे सगळ्या विशेषणांचा पलीकडचा.कारण हा गणोबा असतो तो गौरीचा बाळ. गणू हे त्याचं नाव, पण माहेरी येणाऱ्या लेकधनिणीचा पोरगा त्याला नुसतं नावाने कसं बनवायचं म्हणून आदरार्थी लावलेला ज्योतिबा खंडोबा यांच्याप्रमाणे बा नावाचा प्रत्यय म्हणून तो गणोबा.
वास्तविक भाद्रपद शुद्ध चतुर्थीला सुरू होणारा गणेशोत्सव म्हणजे पार्थिव गणपती व्रत या व्रताची मूळ देवता म्हणजे हा गणोबा कारण पूर्णब्रम्ह ओमकार आपल्या उदरी पुत्ररूपाने यावा यासाठी माता पार्वतीने श्रावण शुद्ध चतुर्थी ते भाद्रपद शुद्ध चतुर्थी अशी रोज मातीची गणरायाची मूर्ती घडवून व्रत केले आणि त्याचे फलस्वरूप म्हणून भाद्रपद शुद्ध चतुर्थीला गिरीजात्मज अवतार झाला याची स्मृती म्हणून दरवर्षी आपण हे पार्थिव गणपती व्रत करतो.पार्थिव म्हणजे पृथ्वी पासून बनलेला आपले सगळे सणवार हे निसर्गाशी पर्यावरणाशी मिळतेजुळते असे आहेत नुसते मिळतेजुळते नव्हे तर एकरूप आहेत जे सृष्टीत घडतं आहे त्याची संपूर्ण जाणीव आणि सृष्टीच्या बदलाबद्दलची कृतज्ञता यांचा समन्वय म्हणजे आपले सण. गणोबा हा नेहमी काळा मातीचा घडवतात हा गणोबा गणेशाच्या जन्माच्या कथेचे रहस्य देखील उलगडतो आपणा सर्वांना माहिती आहे पार्वतीने स्वतःच्या शरीरावरच्या मळापासून (अर्थात हा मळ म्हणजे अंगावरच्या त्वचेचा घाणीचा थर नव्हे तर स्नानापूर्वी लावलेल्या केशर चंदनाच्या उटीचा थर) त्या थरापासून पार्वतीने स्वतःचा गण तयार केला. गणोबा साठी वापरली जाणारी माती ही नदीच्या गाळाची असते.श्रावण भाद्रपद म्हणजे नद्यांनी वाहून आणलेला गाळ संचित झाल्याचे दिवस. हा गाळ शेतीसाठी किती उपयुक्त असतो हे सुज्ञास सांगणे न लगे या गाळाच्या मातीतच गणेशाची जन्म कथा उलगडते पृथ्वी म्हणजे साक्षात जगन्माता पार्वती. या पार्वतीच्या अंगावरचा मळ पावसाच्या धारांनी धुवून निघतो आणि मैदानी प्रदेशात स्थिरावतो हा गाळ जणू संपन्नता घेऊन येतो म्हणूनच की काय कुंभार बांधव याच गाळापासून या पार्थिव गणपतीची निर्मिती करतात खरंतर व्रत विधीप्रमाणे यजमानाने स्वतःच्या हाताने असा मातीचा गणपती घडवणे अभिप्रेत आहे पण मूर्ती शास्त्रानुसार गणरायाची मूर्ती घडवणे हे सगळ्यात अवघड काम आहे कारण त्याची सोंड हात पाय लंबोदर यांचा समन्वय साधणे नवख्या माणसाला शक्य होत नाही बरेचदा सोंड गळून पडते आणि गणपती चा मारुती होतो म्हणूनच करायला गेलो गणपती झाला मारुती अशी म्हण प्रचलित झाली असावी म्हणून या कामात कुंभार बांधवांचे सहाय्य घेण्याची पद्धत निर्माण झाली आणि हा पार्थिव गणपती कुंभार वाड्यातून येऊन आपल्या घरामध्ये विसावू लागला.